Emigracja: Jak rozwijać dwujęzyczność dziecka i o czym pamiętać?

Mieszkając za granicą często spotykam się z tematem dwujęzyczności dzieci. Pojawia się wiele pytań, zaniepokojeni rodzice zastanawiają się jak wspomóc najmłodszych w tej niełatwej sytuacji. W jaki sposób mieszkanie za granicą wpływa na nasze dzieci i jak możemy im pomóc w rozwijaniu dwóch języków?

„Jeśli rozmawiasz z kimś w języku, który ta osoba rozumie, to co mówisz przemawia do niego. Jeśli rozmawiasz z nim w jego ojczystym języku – trafia to wprost do jego serca.” 

Nelson Mandela

Wielu rodziców obawia się, że wychowanie dwujęzyczne może opóźniać naukę języków, a nawet rozwój dziecka ze względu na przeciążenie poznawcze. Badacze i specjaliści pozostają jednak zgodni, że rozwój języka dzieci jedno i dwujęzycznych przebiega podobnie, zwłaszcza w początkowych etapach przyswajania języka:

• opanowanie łatwiejszych dźwięków przed trudniejszymi
• generalizowanie znaczeń słów
• stopniowy wzrost długości zdań
• upraszczanie struktur składniowych na początkowym etapie przyswajania

Co ważne, dzieci dwujęzyczne cechuje duża kreatywność językowa, a także łatwość w przechodzeniu z jednego języka na drugi.

Warto jednak pamiętać, że dwujęzyczność dziecka nie jest wcale sprawą oczywistą, która rozwinie się samoistnie zaraz po opuszczeniu kraju. Proces nabywania znajomości dwóch języków nie przebiega ani automatycznie, ani całkowicie bezproblemowo i wymaga zazwyczaj bardzo przemyślanych działań rodziców, a przede wszystkim konsekwencji.

W literaturze przedmiotu można znaleźć wyniki badań, odnoszących się do skuteczności różnych strategii stosowanych przed rodziców. Na ten moment najbardziej zalecaną przez specjalistów jest strategia osoby (jedna osoba = jeden język). Polega ona na tym, że każde z rodziców zwraca się do dziecka w swoim języku (zakładając, że mamy do czynienia z małżeństwem dwukulturowym). Stosując tę zasadę warto jednak zachować zdrowy rozsądek. Na pierwszym miejscu zawsze powinny być odczucia i potrzeby dziecka, do których będziemy dostosowywać nasze działania.

Przykładowo, czym innym będzie rozmowa w zaciszu domowym, a czym innym odbieranie dziecka ze szkoły – w tej drugiej sytuacji warto zwracać się do dziecka w języku kraju zamieszkania, zapewni to dziecku komfort w kontaktach z rówieśnikami.

Poniżej zamieszczam kilka wskazówek. Dotyczą one głównie rodzin, w których tylko jedno z partnerów jest Polakiem, w związku z czym język polski jest traktowany jako mniejszościowy i wymaga więcej uwagi. 

Jak wspierać i rozwijać dwujęzyczność dziecka?

1. Nadaj drugiemu językowi szerszy kontekst

Warto odpowiedzieć sobie na pytanie „Jaką korzyść będzie miało moje dziecko z nauki j. polskiego?” Nikt z nas nie lubi uczyć się nowych rzeczy dla samej nauki - musimy mieć powód, który pozwala podtrzymać motywację w chwilach słabości. Dokładnie tak samo jest z dziećmi. Zadbajmy więc o regularne kontakty z dziadkami, podkreślajmy że znajomość języka uczyni wizyty w Polsce przyjemniejszymi, a dziecko zyska w oczach kolegów (w końcu będzie znało język, którego prawdopodobnie nikt inny w klasie nie zna :) 

2. Nie zmuszaj do występów przed innymi

Często bywa tak, że postępy językowe naszych dzieci napawają nas dumą i mamy wielką ochotę podzielić się tą radością z rodziną. Okazuje się jednak, że nasze dziecko zamiast dumą, reaguje zawstydzeniem i ucieka do drugiego pokoju. Pamiętajmy, na wszystko przyjdzie czas. Unikajmy sytuacji, które mogą kojarzyć się dziecku z presją i zmuszaniem do mówienia po polsku.

3. Buduj pozytywne skojarzenia

Dzieci najlepiej uczą się poprzez zabawę, warto więc wykorzystać ją w nauce drugiego języka. Piosenki, wyliczanki i rymowanki to doskonały początek. Warto też zaopatrzyć się w polskie książeczki, malowanki i naklejki. Oglądajcie ulubione bajki w drugim języku, śpiewajcie i gotujcie w rytm polskich melodii.

4. Nie zniechęcaj się i nie porównuj

Warto pamiętać, że rezultaty nigdy nie pojawiają się od razu. Zależnie od tego kiedy zaczęliście pracę z drugim językiem, w jakich okolicznościach oraz jakim językiem posługujecie się z partnerem na co dzień w domu – postępy dziecka będą przebiegać w różnym tempie. Dlatego pod żadnym pozorem nie porównuj swojego dziecka z innymi dziećmi. Dwujęzyczność to bardzo złożony proces i jego rozwój może trwać latami, ale jeżeli zdobędziemy się wytrwałość – na pewno przyniesie owoce.

5. Każda przesada jest zła

Nie popadajmy w skrajności. Często spotykam się z podejściem pt. „język polski do niczego mu się nie przyda”, jak również z postawą „moje dziecko musi mówić po polsku perfekcyjnie”. Sytuacja dziecka nie powinna być spełnieniem naszych rodzicielskich ambicji, ani tym bardziej pretekstem do odcięcia się od korzeni. Starajmy się zachować umiar i zadbajmy o harmonijny przebieg całego procesu, zachowując otwartość wobec potrzeb i preferencji dziecka.

Jestem zdania, że dwujęzyczność to ogromny kapitał i przede wszystkim szansa dla dziecka. Wzrastanie w dwóch różnych kulturach poszerza horyzonty oraz pozwala poznać przeróżne smaki, zapachy, zwyczaje i tradycje. Jest to bogactwo, które powinniśmy przekazywać naszym dzieciom. Bądźmy cierpliwi i uważni na odczucia dzieci, niech poznawanie stanie się celem samym w sobie. 

Wówczas umiejętności oraz biegłość językowa okażą się wspaniałym dodatkiem do tej fascynującej podróży w głąb kultury.

Literatura:

• Grosjean, F. (1982) Life with two languages: an introduction to bilingualism. Cambridge, London: Harvard University Press.
• Kurcz, I. (1992) Język a psychologia. Podstawy psycholingwistyki. Warszawa: WSiP.
• Wroblewska-Pawlak, K. (2013) Naturalna dwujęzyczność czyli o dwujęzycznym wychowaniu dzieci. Języki obce w szkole, 1/2013
• Zurer Pearson, B. (2013) Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Poradnik dla rodziców. Wyd: Media Rodzina.