Wybrałam takie, które pojawiały
się najczęściej i opracowałam odpowiedzi w oparciu o badania naukowe oraz
fachową literaturę, jak również o własne obserwacje. Mam nadzieję, że
informacje zawarte w tym wpisie rozwieją większość wątpliwości :)
1. W jakim języku powinniśmy zwracać się do dziecka, jeżeli
każde z nas posługuje się innym językiem ojczystym?
Większość ekspertów zaleca zasadę „jeden rodzic – jeden język”
(ang. OPOL, one parent – one language), zgodnie z którą każdy z rodziców
zwraca się do dziecka w swoim ojczystym języku.
Podstawę tej metody stanowi
założenie, aby zwracać się do dziecka w języku, który jest nam najbardziej
znany i w którym czujemy się najpewniej. Pozwala to wyrażać emocje w sposób intuicyjny
i naturalny, co wpływa korzystnie nie tylko na rozwój intelektualny dziecka, ale
również emocjonalny.
W sytuacji, gdy zbiera się cała rodzina warto wybrać język,
który wszyscy znają i w ten sposób staje się on najbardziej naturalnym sposobem
komunikacji.
2. Co robić, gdy partner nie rozumie języka, w którym
zwracam się do naszego dziecka i źle się z tym czuje?
Warto porozmawiać z partnerem na temat korzyści wynikających
z dwujęzyczności oraz przedyskutować podejście partnera do naszego języka /
kultury. Dziecko będzie chętnie przyswajało drugi język wyłącznie w sytuacji,
gdy odczuje wsparcie ze strony obojga rodziców i będzie wiedziało, że szanują
oni nawzajem swoje kultury i języki.
To, że partner nie rozumie języka polskiego, nie musi wcale
stanowić przeszkody w nauce dziecka. Wiele par decyduje się na podjęcie takiego
wyzwania i z sukcesem wychowują dzieci dwu- lub trójjęzyczne.
Trójjęzyczne w
sytuacji, gdy oboje rodzice posługują się innymi językami, niż język
obowiązujący w danym kraju. Wówczas dziecko przyswaja w domu dwa języki
ojczyste swoich rodziców, a oficjalnego języka uczy się poza domem (w przedszkolu,
szkole). Jest to sytuacja oczywiście trudniejsza, wymagająca konsekwencji oraz
cierpliwości ze strony rodziców, ale jak najbardziej możliwa do osiągnięcia.
3. Moje dziecko miesza języki, czy powinnam się martwić?
Stosowanie słów z różnych języków w jednym zdaniu przez
dziecko wielojęzyczne jest całkowicie naturalne. Wynika to z faktu, że nie
nauczyło się jeszcze rozdzielać obu języków i korzysta całościowo z dostępnych mu zasobów językowych.
Mieszanie języków jest szczególnie widoczne u dzieci w wieku
2 do 4
lat. Maluchy nie mają jeszcze wystarczającego zasobu słownictwa
w żadnym z języków, dlatego często zapożyczają słowa.
Z biegiem czasu mieszanie
języków będzie coraz rzadsze, warunkiem jest jednak zapewnienie dziecku
wystarczająco dużo kontaktu z językiem mniejszościowym.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na zależność, jaka
występuje pomiędzy daną sytuacją, a językiem. Dzieci wielojęzyczne uczą się, że
różnych języków używa się w różnych sytuacjach - rozumieją więc pewne sytuacje lepiej w jednym
języku, niż w drugim.
Przykładowo, dziecko o wrażeniach ze szkoły chętniej
opowie w języku danego kraju, natomiast o sprawach domowych będzie wolało
rozmawiać w języku, którego najczęściej używa w domu (np. po polsku lub
angielsku).
Dzieci dosyć szybko uczą się przypisywać języki do określonych osób, dlatego istnieje duża szansa, że w
rozmowie z dziadkami będą próbowały stosować język
polski. Należy doceniać i wspierać takie starania, nawet jeżeli dziecko wciąż
wplata w rozmowę obce słownictwo. Przede wszystkim chwalić, a brakujące
słowa podpowiadać z uśmiechem.
Warto zajrzeć tutaj: Jak chwalić, żeby naprawdę pochwalić?
4. Jak reagować, gdy dziecko w domu odpowiada tylko w języku
danego kraju?
Dziecko bardzo szybko odkrywa, że tylko jeden z języków
które słyszy na co dzień, jest faktycznie językiem ogółu społeczeństwa.
Potrzeba tutaj dużo cierpliwości i wyrozumiałości, ponieważ nauczenie się
języka ojczystego zajmuje dużo więcej czasu w środowisku, w którym dominuje
inny język.
Często bywa tak, że dziecku jest po prostu łatwiej
komunikować się w języku, który go otacza. W takiej sytuacji warto próbować
podpowiedzieć brakujące słowa lub zwroty, trzeba jednak pamiętać, że kontakt z
dzieckiem jest zawsze na pierwszym miejscu – nieważne w jakim języku przebiega.
Najważniejsza jest relacja, dlatego pamiętajmy, żeby zawsze w pierwszej
kolejności wysłuchać co dziecko ma nam do powiedzenia.
W sytuacji, gdy dziecko nagle odmawia posługiwania się
językiem domu, należy spokojnie z nim porozmawiać i postarać się zrozumieć, co jest
powodem zmiany zachowania. Dwujęzyczność może przyjąć przejściową formę tzw.
dwujęzyczności biernej (dziecko rozumie język, ale go nie używa). W sytuacji,
gdy język polski gościł w naszym domu już przez dłuższy czas, starajmy się
odpowiadać po polsku i nie zrażajmy się. W tym przypadku cierpliwość i zrozumienie są wyjątkowo ważne.
TEMAT DWUJĘZYCZNOŚCI PORUSZYŁAM RÓWNIEŻ TUTAJ: Jak rozwijać dwujęzyczność dziecka i o czym pamiętać?5. Czy dzieci dwujęzyczne zaczynają mówić później?
Tutaj zdania specjalistów są podzielone. Niektórzy są
zdania, że nie, inni twierdzą, że rozwój mowy może opóźnić się o około pół
roku. Nie powinien to być jednak powód do zmartwień, ponieważ dzieci zwykle
szybko doganiają rówieśników.
Warto mieć na uwadze, że niektóre dzieci (zarówno
jednojęzyczne, jak i dwujęzyczne) zaczynają po prostu mówić później niż inne.
Jest to kwestia bardzo indywidualna, dlatego nie ma sensu porównywać mowy
dziecka do postępów syna sąsiadki. Nie ma wyznaczonego terminu, w którym dziecko musi
mówić, zamiast tego wyróżniamy okresy, w których dzieci zwykle osiągają kolejne
etapy rozwoju mowy (głużenie, gaworzenie, wypowiadanie słów i zdań).
Kiedy się niepokoić?
Dzieci dwuletnie zazwyczaj mówią już prostymi, dwuwyrazowymi
zdaniami. Jeżeli po skończeniu 2 lat dziecko nie zaczęło jeszcze budować
dwuwyrazowych wypowiedzi, warto profilaktycznie udać się do logopedy.
6. Czy jest coś, na co szczególnie powinniśmy zwracać uwagę?
Chciałabym jeszcze raz zaznaczyć, że w wychowywaniu dzieci
dwujęzycznych szczególnie ważny jest szacunek do języka i kultury własnej oraz
partnera (okazywany przez oboje rodziców). Tylko takie podejście zaowocuje
pełną akceptacją i wsparciem emocjonalnym dziecka, które są absolutnie niezbędne
w rozwoju dwujęzyczności.
Warto pamiętać, że z szacunkiem należy odnosić się również
do języka, kultury i społeczeństwa kraju, w którym mieszkamy. Rodzice Polacy, którzy
osiedlają się w innym kraju powinni zawsze mieć na uwadze, że to co dla nich
jest emigracją – dla dziecka stanowi ojczyznę. Jest to świat, który
dziecko zna od narodzin, w którym się wychowuje i poznaje otoczenie. Ten świat
to jego koledzy, plac zabaw, drzewa za oknem, smaki i zapachy.
Często bywa tak, że występujące różnice kulturowe są dla nas
trudne do zaakceptowania, niektóre nawyki mieszkańców drażniące, a tradycje
denerwujące. Mimo to, postarajmy się zachować otwarty umysł i przekazujmy kulturę
tego kraju bez uprzedzeń. To, co dla nas jest irytujące, dla naszego dziecka
może okazać się w pełni zrozumiałe i naturalne.
Szanujmy własne tradycje, jak
również odnośmy się z szacunkiem dla tradycji kraju, w którym zdecydowaliśmy
się mieszkać.
Literatura:
- Bertelle L. (2011). Dwujęzyczność w świetle najnowszych badań naukowych. Lingwistyka Stosowana, 4, 241-248.
- Cenoz, J., B. Hufeisen, U. Jessner (red.). 2001. Cross-linguistic Influence in Third Language Acquisition: Psycholinguistic Perspectives. Clevedon: Multilingual Matters.)
- Czykwin E., Misiejuk D. (2002). Dwujęzyczność i dwukulturowość w perspektywie psychopedagogicznej. Białystok: Trans Humana.
- Olpińska – Szkiełko M. (2013). Dwujęzyczność a rozwój językowy dziecka. Edukacja Pomorska, 59 (10).
